نویسنده: دکتر گیتی شمس




 

اختلال وسواس فکری- عملی بیماری است که از شیوع نسبی در جامعه برخوردار است. تعداد بسیار زیادی از افراد مبتلا به وسواس، اضطراب هم دارند. 6 تا 16 درصد بیمارانِ وسواس فکری- عملی افسرده اند. بدون شک یک هم پوشی بین نشانه های وسواس فکری- عملی با افسردگی وجود دارد.
اشکال در خواب، اضطراب و احساس گناه در هر دو اختلال مشاهده می شود. افراد مبتلا به اختلال وسواس از نشانه هایی دیگر مانند اختلال افسردگی و اضطراب هم رنج می برند.

اختلال افسردگی

بیش تر افراد مبتلا به وسواس، از بُعد بالینی دارای اختلال افسردگی اند. در بعضی موارد، بروز این اختلال ناشی از ظهور نشانه ی وسواس است، به طوری که بعد از درمان وسواس معمولاً این نوع افسردگی هم از بین می رود.
درمان شناختی- رفتاری، که درمانی غیردارویی است، در صورتی از اثربخشی درمانی لازم برخوردار می شود که فرد بتواند ذهن خود را در مسیر فرآیند درمان و در چارچوب انجام تکالیف مطرح شده در جلسه ی درمان متمرکز کند.
در صورتی که فرد مبتلا به وسواس، به شدت افسرده باشد و بخواهد
برای درمان اختلال وسواس خود در جلسات درمان شناختی- رفتاری شرکت کند، در مرحله ی اول بهتر است بخشی از شدت افسردگی وی با مصرف دارو کاهش یابد و پس از بهبودی نسبی افسردگی، درمان وسواس آغاز می شود.
برای آن که فردی مبتلا به اختلال افسردگی تشخیص داده شود، باید دست کم پنج یا بیش از پنج نشانه ی زیر را در طول بیش از دو هفته داشته باشد:

- خلق افسرده در طول روز
- از دست دادن علاقه به زندگی یا لذت از زندگی
- کاهش یا افزایش وزن و یا اشتها
- بی خوابی
- بی قراری، بی تابی
- خستگی، کاهش انرژی
- احساس بی ارزشی یا گناه
- عدم تمرکز، کندی تفکر، ناتوانی در تصمیم گیری
- افکار تکرارشونده در مورد مرگ، خودکشی (با اقدام یا بدون اقدام عملی به آن)

این نشانه ها باید موجب اضطراب و ناراحتی شدید شوند یا در کارکرد حیطه های مختلف زندگی فرد تأثیر منفی بگذارند و موجب اختلال شوند. همین طور، این اختلال نباید ناشی از مصرف دارو، مشکلات جسمانی یا سوگِ از دست دادن عزیزی باشد.

اختلال های اضطرابی

افراد مبتلا به وسواس، معمولاً از اختلال های اضطرابی مانند اختلال آسیمگی، اختلال هراس ساده، اختلال هراس اجتماعی و اختلال اضطرابی فراگیر رنج می برند.

- اختلال آسیمگی یا وحشت زدگی:

این اختلال شامل ترس های شدید پی در پی و غیرمنتظره همراه با نشانه های جسمی و روان شناختی است که ادامه ی این فرآیند به ترس از حمله ی قلبی، دیوانه شدن و ترسِ از دست دادن کنترل منجر می شود.

- اختلال هراس ساده:

علت اصلی این اختلال، وجود ترس های غیرمنطقی شدید از محرک های موقعیتی یا موضوعی مانند ترس از پرواز، ترس از حیوانات، ترس از تزریق و یا خون است.

- اختلال هراس اجتماعی:

در این اختلال، فرد در جمع های اجتماعی به ترس های غیرمنطقی مثل ترس از مسخره شدن یا مورد انتقاد قرار گرفتن دچار می شود.

- اختلال اضطرابی فراگیر:

در این اختلال، فرد همواره نگران و مضطرب است. مشکلات مالی، خانوادگی، سلامتی و یا تحصیلی عامل تغذیه ی مناسبی برای بروز این حالت های نگرانی و اضطرابی موجود در فرد است.
بعضی ها با مطالعه ی نشانه های مذکور، ممکن است به وجود آن ها در خود پی ببرند و نگران شوند. شایان ذکر است که این اختلال ها مانند وسواس، راهکار درمانی مختص به خود را دارند.
منبع مقاله: شمس، گیتی، (1388)، شناخت وسواس و علایم آن: راهنمای علمی شناسایی علایم وسواس، تهران، نشر قطره، 1388.

/م